با افزایش آگاهی زیست‌محیطی، مصرف‌کنندگان در مورد بسته‌بندی محصولات محتاط‌تر می‌شوند. بسته‌بندی پلاستیکی که برچسب «قابل تجزیه» دارد اغلب به عنوان یک انتخاب مسئولانه‌تر تلقی می‌شود. با این حال، در پشت این برچسب به ظاهر سازگار با محیط زیست ممکن است یک «تله سبز» با دقت ساخته شده باشد. هدف این مقاله بررسی کامل مفهوم، انواع، تأثیرات زیست‌محیطی و جایگزین‌های «پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر» است تا به خوانندگان کمک کند حقیقت را از داستان تشخیص دهند و انتخاب‌های واقعاً سودمند برای محیط زیست داشته باشند.

برای درک ماهیت «پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر»، ابتدا باید مواد پلاستیکی را طبقه‌بندی کنیم. پلاستیک‌ها مواد پلیمری هستند که عمدتاً از عناصر کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده‌اند و می‌توانند از طریق پلیمریزاسیون به محصولات مختلفی تبدیل شوند.

پلاستیک‌های معمولی که به عنوان پلاستیک‌های سوخت فسیلی نیز شناخته می‌شوند، عمدتاً از نفت و گاز طبیعی به دست می‌آیند. آنها به دلیل هزینه کم و عملکرد عالی خود به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع رایج عبارتند از:

• پلی اتیلن (PE): برای کیسه‌های پلاستیکی، فیلم‌ها و ظروف استفاده می‌شود.
• پلی پروپیلن (PP): به دلیل استحکام و مقاومت در برابر حرارت شناخته شده است، در بسته‌بندی مواد غذایی و وسایل پزشکی استفاده می‌شود.
• پلی وینیل کلرید (PVC): در لوله‌ها، کابل‌ها و کفپوش‌ها استفاده می‌شود.
• پلی اتیلن ترفتالات (PET): برای بطری‌های نوشیدنی و بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شود.
• پلی استایرن (PS): در پلاستیک‌های فومی و ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود.

علیرغم تطبیق‌پذیری آنها، پلاستیک‌های معمولی چالش‌های زیست‌محیطی قابل توجهی را به همراه دارند، از جمله تخلیه منابع، آلودگی در حین تولید و تجمع طولانی‌مدت در طبیعت که باعث «آلودگی سفید» می‌شود.

زیست‌پلاستیک‌ها یک اصطلاح گسترده است که شامل موادی می‌شود که یک یا هر دو معیار زیر را دارند:

• زیست پایه: مشتق شده از زیست توده مانند ذرت، نیشکر یا سلولز.
• زیست تخریب‌پذیر: می‌تواند توسط میکروارگانیسم‌ها به مواد طبیعی تجزیه شود.

دسته‌بندی‌ها شامل پلاستیک‌های زیست پایه خالص (لزوماً زیست تخریب‌پذیر نیستند)، پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر (لزوماً زیست پایه نیستند) و موادی هستند که هر دو ویژگی را دارند (مانند PLA و PHAs). در حالی که منابع تجدیدپذیر و کاهش انتشار کربن را ارائه می‌دهند، زیست‌پلاستیک‌ها با چالش‌هایی مانند هزینه‌های بالاتر، محدودیت‌های عملکرد و الزامات تخریب خاص مواجه هستند.

به اصطلاح «پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر» اساساً پلاستیک‌های سوخت فسیلی معمولی (PE، PP، PET) هستند که با افزودن اکسیدان‌هایی که تجزیه را تحت تأثیر نور، گرما و قرار گرفتن در معرض اکسیژن تسریع می‌کنند.

نمک‌های فلزی (مانند کبالت یا منگنز) یک واکنش زنجیره‌ای را آغاز می‌کنند که پلیمرها را از طریق اکسیداسیون به قطعات کوچکتر می‌شکند. با این حال، این فقط میکروپلاستیک‌ها (ذرات کوچکتر از 5 میلی‌متر) را ایجاد می‌کند که در محیط زیست باقی می‌مانند، به طور بالقوه وارد زنجیره‌های غذایی می‌شوند و باعث آسیب‌های زیست‌محیطی می‌شوند.

بازاریابی این مواد اغلب مصرف‌کنندگان را به این باور غلط می‌اندازد که آنها با محیط زیست سازگار هستند، در حالی که در واقعیت آلودگی میکروپلاستیک‌ها را تشدید می‌کنند. این عمل که به عنوان سبزنمایی شناخته می‌شود، منجر به اقدامات نظارتی در اتحادیه اروپا، فرانسه، ایتالیا و بخش‌هایی از ایالات متحده شده است.

برخلاف پلاستیک‌های اکسو-تجزیه‌پذیر، پلاستیک‌های کمپوست‌پذیر باید استانداردهای صدور گواهینامه سختگیرانه‌ای را رعایت کنند تا از تجزیه کامل تحت شرایط کمپوست‌سازی خاص اطمینان حاصل شود.

کمپوست‌سازی صنعتی (نیازمند دمای کنترل‌شده، رطوبت و فعالیت میکروبی) با کمپوست‌سازی خانگی متفاوت است. استانداردهای صدور گواهینامه عبارتند از:

• EN13432 (اروپا): 90٪ تجزیه در عرض 12 هفته
• ASTM D6400 (آمریکای شمالی): 60٪ تجزیه در عرض 180 روز
• AS 4736 (استرالیا): 90٪ تجزیه در عرض 90 روز
• NF T-51 800 (کمپوست‌سازی خانگی): 90٪ تجزیه در عرض 12 ماه

اینها شامل PLA (از نشاسته گیاهی)، PHAs (محصولات تخمیر باکتریایی) و سایر پلیمرهای گیاهی هستند که الزامات صدور گواهینامه را برآورده می‌کنند.

مصرف‌کنندگان باید اولویت دهند:

• کاهش: انتخاب کالاهای بسته‌بندی نشده یا حداقل بسته‌بندی شده
• قابل استفاده مجدد: انتخاب جایگزین‌های شیشه‌ای، فلزی یا پارچه‌ای
• زیست‌پلاستیک‌های تأیید شده: به دنبال گواهینامه‌های معتبر «زیست پایه» و «کمپوست‌پذیر» باشید
• بازیافت مناسب: اطمینان از مرتب‌سازی صحیح زباله‌ها
• بررسی چرخه عمر: ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی کامل محصولات

به اصطلاح «پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر» اغلب راه‌حل‌های نادرستی را نشان می‌دهند که به طور بالقوه آلودگی میکروپلاستیک‌ها را بدتر می‌کنند. مصرف‌کنندگان باید فراتر از ادعاهای بازاریابی نگاه کنند تا تأثیرات زیست‌محیطی واقعی مواد را درک کنند. راه‌حل‌های آینده ممکن است شامل زیست‌پلاستیک‌های پیشرفته و فناوری‌های بازیافت بهبود یافته باشد، اما اقدام جمعی از سوی دولت‌ها، مشاغل و افراد برای مقابله مؤثر با آلودگی پلاستیکی ضروری است.

• زیست پایه: مشتق شده از منابع بیولوژیکی
• زیست تخریب‌پذیر: قادر به تجزیه میکروبی
• کمپوست‌پذیر: استانداردهای تجزیه خاص را برآورده می‌کند
• میکروپلاستیک‌ها: ذرات پلاستیکی <5mm
• سبزنمایی: ادعاهای زیست‌محیطی گمراه‌کننده
• اکسیدان: افزودنی شیمیایی برای تجزیه پلاستیک